Anne Baba Tutumları & Çocuğu Nasıl Etkiler?

Sponsor Bağlantılar

Anne Baba Tutumları ve Çocuk Üzerine Etkileri

Her anne ve babanın çocuklarına olan tutumları, sağlıklı çocuk yetişmek için oldukça önemlidir. Sağlıklı çocuk yetiştirmenin temelinde ise toplum için sağlıklı bireyler yetiştirilmesi yer almaktadır. Bireyin kişiliğinin temelleri çocukluğunun 4. ve 5. yıllarında atılmaktadır. Bu dönemlerde çocuklar, gelişim basamaklarını çıkmaya başlar.

Başarılı bir şekilde bu basamakları çıkması çocuğun kişiliğinin temelini oluşturmaktadır. İşte tam olarak da bu aşamada ebeveynlere birçok görev düşmektedir. Kalıtımsal özelliklerin bireylerin kişilikleri üzerinde oldukça önemli bir payı bulunsa dahi ebeveynlerin çocuklarına olan tutumları, onların kişiliklerinin oluşumu aşamasında belirleyici bir rol oynamaktadır. Bununla beraber çocukların çevre ile etkileşimlerinin kişilikleri üzerine etkisi de yadsınamaz. Bireyin insanlarla iletişim kurabilme becerisi, belirtilen bu iki faktörün etkisi ile şekillenir ve yaşamın her anına yansır. Bu iletişim becerisi bireyde, yine çocuk yaşta gelişmektedir.

Yaşıtları ve aile bireyleri ile iyi iletişim kuran çocuklar, ileri dönemlerde toplumda iyi iletişim kuran bireyler olurlar. Tam olarak anne ve baba tutumları bu aşamada devreye girmektedir. Çocuk bu tutumlar ışığında yaşama, insanlara ve nesnelere karşı tavrını belirleyecek ve benimsediği bu tavra göre davranışlar sergileyecektir. Son olarak iyi bir ebeveynin çocuklarının kişiliğinin ilk şekillenme aşamasında çocuğuna aile bireylerinin ve dolayısıyla toplumun bir parçası olduğu bilincini aşılaması gerekir. Bu bilinçle beraber anne ve baba, çocuğun toplumla uyumunun da temelini atmış olacaktır.

Toplum için fiziki, ruhsal ve davranışsal açıdan sağlıklı bireyler yetiştirmek için anne ve babaların tutumlarının öneminden bahsettikten sonra bu tutumların detayları hakkında bilgi sahibi olunması gerekir. Genellikle bu alanda yapılan araştırma ve çalışmalara bakıldığında anne ve baba tutumları aşağıdaki gibi sıralanmaktadır.

1. Demokratik Tutum
2. Otoriter Tutum
3. İlgisiz Tutum
4. Tutarsız Tutum
5. Mükemmeliyetçi Tutum
6. Aşırı Koruyucu Tutum
7. Aşırı İzin Verici Tutum

Demokratik Tutum

Demokratik tutum sergileyen ebeveynler, çocuklarını ayrı bir birey olarak kabul eder ve çocuklarının fikirlerine değer verirler. Bu durumda anne ve baba tarafından çocuğun bağımsız kişiliğinin gelişimi için önemli bir adım atılmaktadır.

Ailede hem çocuğun hem de anne ve babanın fikirleri değerlendirilmekte ve her iki tarafında doğruları tanınmaktadır. Bu tarz tutum sergileyen ailelerde iletişim sorunu yaşanmamaktadır. Çocuklar da ebeveynleri karşısında fikirlerini ve davranışlarını rahatlıkla savunma hakkına sahiptirler. Bu tutuma sahip ailelerde kurallar genellikle çocuklarla beraber konuşulur, değerlendirilir ve birlikte konulur. Ebeveynler tarafından kabul edilmeyen davranışların nedenleri çocuklara açık bir şekilde anlatılır.

Demokratik anne ve baba tutumu ile kişiliği şekillenen çocuklar, evlerine bağlı, kendine ve çevresine güvenen, yaratıcı, topluma faydası bulunan, etkin, sosyal, arkadaş canlısı ve başarılı bireyler olurlar.

Otoriter Tutum

Otoriter anne ve baba tutumunda çocuk, ebeveynleri tarafından söylenenleri ve yapması istenilen davranışları sorgulamadan, tartışmadan ve hiçbir şekilde itiraz etmeden kabul eder ve uygular. Bu durumda anne ve baba tarafından çocukların aşırı itaatkar olması beklenir. Bu tutumda çocuğun anne, baba ve diğer aile bireyleri ile iletişimi de sınırlı düzeydedir. Aile bireyleri ve çocuk arasında iletişim bozukluğu kaçınılmazdır.

Ebeveynler konuşurken çocuğun fikrini savunma veya söz hakkı bulunmamaktadır. Otoriter ebeveyn tutumlarında özellikle baba ile çocuk arasında iletişim kopuklukları yaşanmaktadır. Anne ise bu tutum şeklinde genellikle baba ve çocuk arasında tampon görevi görmektedir.

İlgisiz Tutum

Bu tutumda anne ve baba bakmakla yükümlü olduğu çocuğuna karşı sorumluluklarını yerine getirmemektedir. Çocuğun günlük bakımını ihmal etmek, eğitim hayatına gerekli önemi göstermemek, sağlığına dikkat etmemek ve sağlığını önemsemek, çocuğu terk etmek, ret etmek, çevresel risklerden korumamak, çocuğa uygun ev ortamı sunmamak, duygusal olarak destek olmamak ve sevildiğini hissettirmemek bu tarz tutum benimseyen anne ve babaların ortak özelliğidir.

Ebeveynlerinin bu davranışları sonucunda çocuk, fiziki ve ruhsal açıdan sıkıntılarla karşılaşır. Hastalıklar, bakımsızlık ve dolayısıyla fiziksel ve zihinsel gelişme de görülen gerilikler karşılaşılacak sıkıntılardan bazılarıdır. Ayrıca ihmalkar bir anne ve baba tutumu ile yetişen bireyler, yetişkinlik dönemlerinde yetişkin rolü alma konusunda başarısız olurlar. Genellikle kendine güvenmeyen, çevresi ile iletişim kuramayan ve saldırgan tavırlar sergileyen bireyler olurlar.

Tutarsız Tutum

Tutarsız tutum sergileyen ebeveynlerde, genellikle anne ve baba arasında çocuğa karşı farklı davranışlar ve kurallar koyma söz konusu olmaktadır. Bu tutumda, anne ve baba arasında görüş ayrılığı bulunmaktadır.

Birinin kızdığına diğeri kızmazken, bazı durumlarda da bir gün her ikisinin kızdıkları şeylere başka bir gün her ikisi kızmayabilir. Bu durum karşısında ise çocuğun kafası karışır ve çocuk nasıl bir tavır sergileyeceğini şaşırır. Bunun sonucunda çocuk karmaşık ve dengesiz tavırlar sergilerken; anne ve babasının tepkileri kaşsısında ne yapması gerektiğine karar veremez. Bir süre sonra doğru ve yanlışı ayırt etmekle güçlük çeker. Bu durum kendisi ve ebeveynleri ile iç çatışmalar yaşamasına sebep olur.

Mükemmeliyetçi Tutum

Mükemmeliyetçi tutuma sahip anne ve babaların çocuklarından beklentileri çok yüksektir. Onlara hata payı tanımazlar ve onlardan potansiyellerinin üzerinde davranışlar sergilemelerini beklerler. Kendileri için hayal ettikleri ve ulaşamadıkları hedeflere çocuklarının ulaşmalarını beklerler. Bu tarz bir tutum sergileyen anne ve babalar tarafından yetiştirilen çocuklar, kişilik gelişimlerini sağlıklı bir şekilde tamamlayamazlar.

Çocuklar anne ve babasının aşırı beklentileri karşısında ezilir ve kendilerini beceriksiz hissederler. Kendilerinden ziyade anne ve babasının ne istediği konusuna odaklanırlar. Ve onların istediği bu noktaya ulaşamadıklarında da hayal kırıklığı yaşarlar. Bunun sonucunda toplum içerisinde kendini değersiz hisseden ve başarısız bireyler olarak yer alırlar.

Aşırı Koruyucu Tutum

Bir anne ve babanın görevlerinden birisi de çocuğunu korumak ve himaye etmektir. Ancak anne ve babanın aşırı koruyucu bir tavır sergilemesi çocuğun kişilik gelişimi için oldukça sıkıntılı bir durum oluşturmaktadır.

Anne ve babanın çocukları üzerinde gösterdikleri koruyucu tavırları çocuğun kendi başına gerçekleştireceği davranışlarını engellemesi şeklinde gelişiyorsa bu davranış aşırı koruyucu anne baba tutumu olarak değerlendirilir. Bu tutumu benimseyen anne ve baba çocuğuna sürekli kendileri tarafından korunmaya muhtaçmış hissi verirler. Çocuklarına aşırı koruyucu yaklaşan aileler yüzünden kendi kararlarını alamayan, farklı durumlar karşısında uygun tavırlar sergileyemeyen ve yetenekleri gelişmeyen bireyler yetişmektedir. Bu durumda yetişen çocuklar, hiçbir engelle karşılaşmadan büyüdüklerinden yetişkinlik dönemlerinde karşılaştıkları zorluklar karşısında beceriksiz tavırlar sergilerler.

Aşırı koruyucu anne ve baba tutumları ile yetiştirilen çocukların genel kişilik özellikleri tam anlamıyla gelişemez. Bu çocuklar, aile bireyleri dışında farklı kişilerle ilişki kuramaz veya kurmakta zorlanırlar. Bu yüzden dış dünyaya karşı genellikle kapıları kapalıdır. Çevrelerindeki herkesi düşman olarak algılarlar. Başkalarından çok kendilerini düşünme eğiliminde, bencil bir yapıya sahip olurlar. Aşırı kaygılı ve tedirgin tavırlar sergiledikleri için hata yapmaya ve başarısız olmaya çok açıktırlar.

Aşırı İzin Verici Tutum

Aşırı izin verici tutumda anne ve baba çocuklarına karşı aşırı düzeyde hoşgörülü tavırlar sergilerler. Çocuklarının tüm isteklerine karşı sınırlama ve denetim getirmezler. Aşırı kabullenici ve gevşek bir disiplin anlayışı sergilerler.

Çocuğa yanlış ve doğru konusunda bilgi ve eğitim verilse dahi davranışlarına karşı herhangi bir denetleme ve uygulama getirmezler. Dolayısıyla çocuk bu tutumlar ışığında disiplinsiz ve şımarık konuşmalar, tavırlar ve hareketler sergiler. Bu tarz anne baba tutumu ile yetişen çocuklar, sorumluluk alma duyguları gelişmemiş, öz eleştiri yapamayan, disiplin konusunda sıkıntı çeken, bulundukları ortama zor uyum sağlayan bireyler olurlar.

Anne ve Babaların Çocuklarına Gösterdikleri Tutumlar Üzerine Öneriler

Çocukların ileri yaşlarda iyi birer birey olarak yetişmesi için anne ve babaların çocuklara karşı tutumları oldukça önemlidir. İyi bir anne baba olmanın ilk şartı iyi bir birey yetiştirmeye çalışmaktır. Bu yüzden ebeveyn tutumları üzerine yapılan araştırmaları takip etmek, uzmanlar tarafından verilen tavsiyelere uymak bu yolda atılan oldukça önemli bir adım olacaktır.

1. Her çocuk bir bireydir ve aynı zamanda her farklı çocuk, farklı bir birey olarak kabul edilmelidir. Bu yüzden anne ve babalar çocuklarını kimse ile kıyaslamamalıdır.

2. Çocuklara yaşlarına uygun düzeyde, gelişimlerine fayda sağlayacak görev ve sorumluluklar verilmelidir.

3. Yaş gruplarına göre farklı etkinliklerde görevler almaları sağlanmalı; görev bilinci gelişimi ve bağımsız davranış kabiliyeti geliştirilmelidir.

4. Çocuklar için uygun ev ortamları sağlanmalıdır.

5. Anne ve baba çocuğuna yeterli sevgi ve ilgiyi göstermeli; nitelikli zaman ayırmalıdır.

6. Çocuğa bir birey olduğu, fikirlerine değer verildiği hissettirilmeli, ailede söz hakkı tanınmalıdır.

7. Yaşına uygun düzeyde sorumluluklar verilmeli, problem çözme yeteneğinin gelişimi sağlanmalıdır.

8. Çocuğa ailede saygı gördüğü ve sevildiği hissettirilmelidir.

9. Çocuğun olumlu davranışları ön plana çıkarılmalı ve kendine güveni olması sağlanmalıdır.