Sponsor Bağlantılar

Anne, tamamen Türkçe kökenli bir kelimedir. Anne sözlük anlamı itibariyle”çocuğu olan kadın” anlamına gelmektedir. Anne kelimesinin ilk Türkçe sözlük olarak Kamus-ı Türkî içerisinde de böyle geçtiği saptanmaktadır. Şemseddin Sami olan bu ilk Türkçe sözlüğün yazarından çok önceleri Kaşgarlı Mahmut tarafından da hazırlanan ve Türkçe’nin Arapça’dan üstün olduğunu savunmak amacıyla yazılan Divan-ı Lugati’t Türk adlı eserde de ‘anne’ kelimesine yer verilmekte ve burada da annenin çocuğu olan kadın olduğu belirtilmektedir.

İslamiyet öncesi Türklerde ise anneye “ög/ök” adı verilmektedir. Bilindiği üzere annesi olmayanlara ‘öksüz’ denilmektedir. Dolayısıyla buradaki “ög/ök” doğrudan anneyi tanımlamaktadır.

Tüm bu vurgulamalarla annenin dil etimolojisi boyunca çeşitli şekillerde farklı dönemlerde kullanıldığını belirtmek son derece mümkün olmaktadır. Buradan da açık bir şekilde görüldüğü üzere annenin çocuklu kişilere denildiği anlamı çıkmaktadır. Biyolojik anne, tamamen kendi karnından dünyaya gelen ve kendisine ait olan annedir. Bu bakımdan üvey anne bir çocuğun öz annesi olarak kabul edilmemektedir. Hem hukukta hem de dinde de zaten aynen geçerliliği yoktur. Annenin yanı sıra “valide”, “ana” kelimelerinin de kullanıldığı görülmektedir. Bunlar üzerinde de durmak gerekmektedir. Böylelikle anne kelimesinin eş anlamlılarıyla olan bağlantısı daha net bir şekilde anlaşılacaktır.

Valide ve Anne Kelimelerinin Eş Anlamlılığı Üzerine

Valide kelimesi de Arapça ‘veled’ kelimesinden gelmektedir. Çocuğu olan anne anlamına gelmektedir. Osmanlı Devleti, resmi dil olarak Arapça dilini kullanmaktaydı. Dolayısıyla da Arapların valide olarak telaffuz ettikleri ve anne anlamına gelen kelimeyi bir zamanlar Türkler de kullanmaktaydı. Ancak Osmanlı’da halk arasında kullanılmasından çok padişahlarının annelerine verdikleri bir unvan olarak karşımıza çıkmaktadır. Zaten ilk olarak annesine valide unvanını veren Osmanlı padişahı Kanuni Sultan Süleyman’dır. Kanuni, annesi Ayşe Hafsa Sultan için “valide sultan” diyerek böylelikle padişahlar arasında annesine valide denmeye başlatılmasına ön ayak olan ilk isim olmuştur. Daha sonra da bunu Kösem Valide Sultan, Bezm-i Alem Valide Sultan gibi isimler takip etmiştir. Anne anlamına gelen valide kelimesi de böylelikle bu bakımdan eş anlamlılık gösteren bir kelime olarak karşımıza çıkmaktadır.

Ana ve Anne Kelimelerinin Eş Anlamlılığı Üzerine

Türklerde ilk yerleşik yaşama geçen ve ilk yazılı eserler kaleme alan Türk topluluğu bilindiği üzere Uygur Türkleridir. Uygurlar zaten “medeni, gelişmiş” anlamlarına gelen Uygurlar Devleti olarak edebiyatta, bilimde, sanatta ve diğer tüm alanlarda en fazla ilerleyen Türkler olarak varlıklarını Orta Asya’nın Karabalasagun şehrinde sürdürmüşlerdir. Uygur metinleri incelendiği zaman Uygurların tamamen milli kültürlerine düşkün oldukları ve kesinlikle yabancı kelimelere yer vermedikleri görülmektedir. Bu nedenle Uygurlar ne Batı dilinin kelimesini dil hazinesine katmıştır ne de Doğu dilinin kelimelerini sözcük hazinesine katmıştır. Tamamen yerel söyleşilerle kendi kendisinin dilini yaşatmış bir uygar topluluktur. Uygurlar, anneye esas doğru söylenişi itibariyle “ana” demekteydiler. Zaten günümüzde de Türkiye’nin Anadolu kıtasının buradan geldiği kabul edilmektedir. Bu durum da günümüzdeki anne kelimesinin esas haliyle ‘ana’ olarak yer aldığını kanıtlamaktadır. Ancak günümüzde birçok kelimede yapılan sadeleştirme çabaları neticesinde ana kelimesi anneye dönüştürülmektedir.

Anne ve ana kelimesi arasındaki bu etimolojik ilişki diğer birçok kelimeler için de geçerlidir aslında. Örnek vermek gerekirse eski Türkler günümüzdeki gibi kardeşe kardeş demiyorlar ‘gardaş’, ‘kardaş’ diyorlardı. Bunun yanı sıra elmaya ‘alma’, güç kelimesine ‘küç’ ve daha birçok esas söyleyişi bulunan cümleler kullanmaktaydı. Tüm bunlar da dil kültürü bakımından kelimelerin günümüzdeki yaygın söyleyişlerin aslında asıllarına uygunluk göstermediğini bir kere daha gözler önüne sermektedir.

Makale boyunca da ele alındığı ve anne kelimesinin eş anlamlarının hangileri olduğu üzerinde durularak neden-sonuç ilişkisine varıldığı görülmektedir. Bu da kelimelerin birbiriyle olan akrabalık ilişkileri yönünden incelenmesi gereken konulardan birisini oluşturmaktadır. Anne kelimesi gibi daha birçok kelime günümüzde farklı farklı hallere dönüşmüş ya da dönüştürülmüştür. Bu dil zenginliğimidir yoksa dilin yozlaştırılmasımıdır, bunun kararını dil bilimciler vermektedir. Burada esas olarak üzerinde durulan konu annenin eş anlamlıları ve bunların birbiriyle olan neden-sonuç ilişkisi yönünden bağlantılarıdır. Bu anlamda da makalenin amacına uygun bir şekilde hazırlanarak tamamen anne kelimesinin yakın sözcüklerinin hangileri olduğunu meydana çıkarması açısından son derece değerli bir bilgi içeriği olduğu dikkate alınmalıdır.

Sponsor Bağlantılar


1 Yıldız2 Yıldız3 Yıldız4 Yıldız5 Yıldız (2 Kişi oy verdi, 5 üzerinden ortalama puan: 5,00. Bu yazıya oy vermek ister misiniz?)
Loading...

Bir Yorum Yazın

Email adresiniz gizli kalacaktır. Zorunlu alanlar şu işaretle bildirilmiştir: *